Tim Flach over katten, vakmanschap, nieuwsgierigheid - en creatieve rechten

Tim schetst zijn evolutie van kunstfotografie en commerciële fotografie naar digitale fotografie en benadrukt hoe belangrijk hulpmiddelen zoals EIZO-monitoren en Hasselblad-camera's zijn voor de precisie van zijn werk. "Vertrouwen op wat ik op het scherm zie is alles," zegt hij en hij legt uit hoe belangrijk kleurechtheid en consistentie zijn in zijn wereldwijde publicatieworkflow.

Voor Tim gaat het bij het fotograferen van katten niet alleen om het vastleggen van dieren, maar ook om het ontcijferen van een spiegel die we onszelf voorhouden. "Wat vinden we leuk aan ze?" vraagt hij zich af. "Katten doen wat ze willen. Misschien vinden velen van ons dat aantrekkelijker dan een hond die wacht om gevoerd te worden of uitgelaten te worden."

In tegenstelling tot hun hondachtige tegenhangers hebben katten een stille autonomie - een evolutionaire terughoudendheid die fascineert en polariseert. Maar Tim wil geen partij kiezen in het eeuwenoude "kat versus hond" debat. Hij ziet katten eerder als een rijke lens waardoor we onze eigen impulsen, affecties en de psychologie van gehechtheid kunnen onderzoeken.

Hoewel Tim bekend staat om zijn hypergecontroleerde portretten, is hij geen onbekende in het wild. Hij heeft jaguars gefotografeerd in de Pantanal in Brazilië, jachtluipaarden in de Maasai Mara en zelfs hamerhaaien voor afgelegen kusten. Ironisch genoeg, merkt hij op, was het vaak gemakkelijker om een ongrijpbare jaguar te fotograferen dan om een huiskat in een bruikbaar kader te lokken. "Voor een hond heb je alleen een worst of een piepend varken nodig," lacht hij. "Maar een kat denkt: wat heb ik eraan?"

Maar niet alleen het fotograferen vereist discipline. Het echte werk - dagen, soms weken per foto - vindt plaats in de postproductie. Tim en zijn team bewerken de bestanden nauwgezet in een ongewoon hoge resolutie (400 DPI in plaats van de gebruikelijke 300) om ervoor te zorgen dat de helderheid en kleurdiepte overeenkomen met de conceptuele diepte. Er wordt net zoveel aandacht besteed aan de tekst. "We hebben meer tijd besteed aan de tekst en het onderzoek dan mensen zich realiseren," zegt hij. In samenwerking met wetenschappers en onderzoekers heeft het team complexe bevindingen over evolutie en gedrag vertaald naar gemakkelijk te begrijpen taal, waardoor een boek is ontstaan dat zowel intellectueel uitdagend als visueel verbluffend is.

Achter elk beeld van Tim schuilt niet alleen een indrukwekkend dierenportret, maar ook een nauwgezet proces van zorg, complexiteit en artistieke filosofie. "Als we het over tijd hebben," zegt hij, "gaat het echt over hoeveel zorg je investeert." Het gaat niet alleen om de bestede uren, maar ook om emotionele investering, artistieke precisie en het overwinnen van het functionele ten gunste van het poëtische.

Hij realiseert zich al snel dat hij niet alleen deze zorg heeft. Hij erkent zijn assistente April als medeschepper van de conceptuele architectuur van het boek. "Hoewel ik de fotograaf ben, hebben we de concepten, het raamwerk en het onderzoek samen ontwikkeld. We zijn allebei een beetje obsessief," geeft hij grijnzend toe. "En misschien is het deze obsessieve kwaliteit die ons in staat stelt om zo ver te gaan als we kunnen. Om een idee tot het best mogelijke resultaat te brengen."

Tims werk eindigt niet wanneer hij op de ontspanknop drukt. Voor hem is het pas het begin.

Als opgeleid schilder ziet hij foto's nog steeds als doeken: hij haalt ze uit elkaar, bouwt ze opnieuw op en maakt gebruik van visuele principes die schilders uit de Renaissance al onder de knie hadden. "Ik vraag mezelf voortdurend af: 'Hoe beweegt het oog door deze foto?" Hij experimenteert met subtiele veranderingen in helderheid, bestudeert contrastnuances en maakt gebruik van Leonardo da Vinci's sfumato - de zachte overgang tussen licht en schaduw. "Schilders begrepen hoe ze emoties konden kanaliseren door middel van toon en vorm. Ik grijp altijd terug op deze traditie.

Toch idealiseert hij het schilderij niet zomaar. Hij herintroduceert imperfectie door ruwe details terug in het kader te borstelen. "We nemen het RAW-bestand, leggen er een overlay overheen en herstellen selectief de imperfecties - het haar, de texturen - en plaatsen ze precies daar waar ze de emotionele stroom van het beeld dienen." Deze delicate dans tussen controle en chaos, glamour en ruwheid weerspiegelt een bredere verschuiving in de perceptie van fotografie in het tijdperk van AI.

Voor Tim gaat het er niet alleen om of een beeld echt is, maar ook in hoeverre het voldoet aan onze verwachtingen van wat het zou moeten zijn.

Daarom is er, naast de QR-gecodeerde video-inhoud en studiofoto's in het boek, een diepere verplichting: authenticiteit voorop stellen zonder de schoonheid te verliezen. "Het gaat er niet om iets te polijsten tot het nep is. Het gaat erom zo diep te gaan dat we iets terugbrengen dat eerlijk, complex en hopelijk blijvend is."

Sinds zijn begin in 1983 heeft Tim verschillende creatieve industrieën zien verdwijnen of veranderen. "Toen ik begon, waren er ongelooflijke airbrush-kunstenaars die met korreltexturen op grote zwart-witafdrukken werkten. Er waren letterzetters en beursprojectoren (een mechanisch apparaat om kunstwerken te vergroten of te verkleinen zodat de afbeelding kon worden overgetrokken). Deze beroepen zijn verdwenen. De huidige omwenteling is anders qua omvang - en qua gevolgen.

"De grootste uitdagingen zijn nu van existentiële aard," zegt hij. Als deepfakes en synthetische beelden de werkelijkheid kunnen imiteren, wat zal er dan gebeuren met de foto als bewijs? Wat gebeurt er als het beeld niet langer als getuige dient?

Hij verwijst naar Roland Barthes, die een foto beschreef als inherent verbonden met de dood en niet langer een getuige van een moment. "Deze nieuwe beelden hebben nooit geleefd," zegt hij. "Ze waren nooit ergens getuige van. Daarom zijn ze gevaarlijk. Als we onze overtuigingen en waarden baseren op beelden die nooit echt waren, dan zitten we in de problemen."

Hij haalt het geval van het Windrush-schandaal aan, waarbij een archivaris die zeer vertrouwd was met de iconische immigratiefoto's discrepanties opmerkte. De afgebeelde mensen waren onherkenbaar. Ze waren door AI gegenereerd. "Het waren nooit echte foto's," zegt Tim, "Dit is de schaduw waar we in stappen." Toch blijft hij zich inzetten voor de waarheid, niet alleen door het beeld, maar ook door de samenwerking bij het maken ervan.

De invloed van Tim reikt veel verder dan de grenzen van de fotografie. "Ik heb mijn werk opnieuw geïnterpreteerd zien worden in films," zegt hij, verwijzend naar "More Than Human", een boek waarvan de beelden als inspiratie hebben gediend voor het ontwerpen van creaturen in grote producties. "Ik heb de mensen in Pinewood Studios ontmoet die deze wezens bouwen. En dat vind ik cool. Het is geweldig om te weten dat je iets hebt gemaakt dat de manier waarop anderen creëren verandert."

Hij ziet geen probleem in het maken van een impact. Sterker nog, hij juicht het toe: "Ik schreef een boek over paarden en zag hoe mijn manier om ze te stileren verscheen in het werk van andere fotografen. Ik verwacht dat mensen naar mijn werk kijken en zich afvragen hoe zij hetzelfde onderwerp zouden benaderen. Dat hoort bij het werken binnen een cultureel kader."

Wat hij afwijst is ongevraagde imitatie zonder naamsvermelding en, erger nog, het geautomatiseerd verzamelen van stijlen voor commerciële AI-modellen. "Een wetenschapper zei ooit tegen me: 'Besef je wel dat je een van de meest gekopieerde fotografen op het internet bent? Ik realiseerde me dat niet. Maar ik ontdekte dat mensen mijn naam intypten in generatoren en dat mijn stijl automatisch en onmiddellijk werd gereproduceerd."

"Het is één ding om een andere artiest te beïnvloeden. Het is iets heel anders om geoogst te worden door platforms die zonder naamsvermelding van je levenswerk profiteren." Voor Tim is dit de kern van de crisis waar niet alleen fotografen, maar alle creatieven mee te maken hebben. "We zijn geen Luddieten. We proberen geen dingen kapot te maken. Maar we willen een eerlijk systeem." In zijn ogen is het het oude verhaal van rijkdom die geconcentreerd is aan de top, ten koste van degenen die het emotionele en intellectuele werk aan de onderkant doen.

"We offeren vaak financiële beloningen op," zegt hij, "omdat iets belangrijk voor ons is. Onze band met de natuur is belangrijk voor mij. Kwesties van ethiek en maatschappij zijn belangrijk voor mij. En toch worden we als parasieten leeggezogen en voeden we toekomstige biljoenairs die nu nog maar miljardairs zijn."

Voor Tim is dit een systemisch probleem. Hij ziet de achteruitgang van duurzame carrières overal - van kunstfotografie tot sportfotografie. "Fotografen zitten tegenwoordig urenlang aan de rand van een voetbalveld voor 200 pond. Dat is niet duurzaam. Er zijn niet elke dag wedstrijden. Er moet gereisd worden. Uitrusting. Verzekering. Het is niet winstgevend."

Maar ondanks de uitdagingen blijft hij vol energie. "In dit stadium van mijn carrière prijs ik mezelf gelukkig dat ik deel mag uitmaken van deze gesprekken en dat ik vorm mag geven aan hoe we de natuur begrijpen en hoe we reageren op AI en auteurschap." Zijn werk gaat dus niet alleen over katten, honden of bedreigde diersoorten. Het gaat over de krachten die onze cultuur vormgeven: Waarheid, perceptie, waarden, samenwerking. De foto mag dan stil zijn, maar de context is altijd in beweging.

Fotografie is persoonlijk voor Tim, maar nooit een eenzame onderneming. Van de nauwgezette bewerking tot de afdrukprocessen in China, van de interactieve QR-gebaseerde storytelling tot de ingebedde culturele referenties - elk detail komt tot stand door middel van dialoog.

"Dat maakt het zo rijk," vat hij samen. We kunnen niet bepalen hoe mensen een boek ervaren, maar we kunnen de reis wel zo betekenisvol mogelijk maken. We kunnen zorgen voor de juiste omstandigheden. Dit is geen manipulatie. Het gaat om het creëren van een ruimte waar betekenis kan ontstaan. Het is een uitnodiging, geen instructie.

Het is vier jaar geleden sinds mijn laatste boek [Birds], en de hulpmiddelen zijn aanzienlijk verbeterd. Hopelijk heb ik ook wat meer geleerd. Ik hoop dat ik door kan gaan [en meer boeken kan produceren]. Maar wie weet? Het lot zal beslissen.